Ayk?r? Dü?ünceler by Denis Diderot

Diderot, tanr?sal, dinsel inanc?n yerine akl? geçiren adamd?r, onun sava??m? buydu ve bütün kör inançlar? silip süpüren bu ak?l, görünen dünyay?, do?ay?, felsefenin, sanat?n, sa? törenin temel ilkesi durumuna getirdi. Diderot’un yayg?n çal??ma alan?n? olu?turan ilkedir bu. Maddeci ve gerekirci bir filozoftu. tanr?ya inanan ki?inin filozof olmayaca??n? söyledi. Körler üstüne mektuptaki kör, kendini tanr?ya inand?rmaya çal??an misyonere bunun için tanr?ya parma??mla dokunmam gerekir der. Diderot, bu yüzden hapse girdi. Dalembertin dü?ünde, madde tanr?n?n yerini alm??t?r art?k. Madde devinim ve duyarl?l?kla donat?lm??t?r. Bilim gerekircili?in kan?t?d?r. Bütün varl?klar özçe birdir ve bir geçi?, de?i?im, olu?um süreci içinde bulunurlar. Öyle ise sa? törenin temeli do?a olacakt?r. Do?as? gere?i insan iyidir, hristiyan sagtoresinin sand??? gibi do?u?tan günahkar de?il ve iyilikler de, kötülükler de, düzenin, ko?ullar?n, e?itimin ürünüdür. ?nsan, bu gerekircilik anlay??? içinde, özgür olamayaca?? için, suçlu da bulunamaz. bu üslama sonucu olarak sanat, do?ay? örnek almal?d?r. roman, resim, oyun gerçekçi olmal?d?r. Diderot, bunlar? söylemekle kalmam??, romanlar? ve oyunlar? ile örneklendirmi?tir de ve ça??n?n sanatç?lar?n? bu aç?dan de?erlendirmi?tir. Diderot, büyük sava??m? ve e?siz çabas? ile insanl???n ba?tac?d?r bugün de ve onu böylesine unutulmaz k?lan i?lerinin ba??nda ise elbet ansiklopedi gelir. Ansiklopedi, yunanca enkyklios paideladan yap?lm??t?r ve bütün bilimleri içine alan ö?retim anlam?na gelir. sözcü?ü bulan rabelaisdir (1532). Diderot ile dalembertin ansiklopedisine temel olan yap?t, ?ng?l?z chambers’?n cyelopaedia’s? idi; fakat diderotnun etkisi ile ansiklopedi, bir çeviri yap?t olmaktan ç?k?p, gizemcili?e kar?? bilimin sava? alan? durumunu ald?. Bu yüzden de gerici çevrelerin kar?? koymas?n? sonuçlad?. diderot, ya?am? boyunca çal??t? ansiklopedi için, birçok maddeyi kendisi yazd?. bu u?urda yepyeni ara?t?rmalara giri?ti, teknik de?i?mekte oldu?u için ortaya yeni araç-gereçler ç?kmakta idi, bunlar? tan?d?, adland?rd?, tan?tt? ve fransay? ayd?nlanma ça??n?n avrupada gözbebe?i durumuna getirdi. Ancak unutmamal? ki, bir ansiklopedi ortaya ç?karan her ülkeyi ayd?nlanma ça??n? alg?lam?? sayamay?z. ço?u ülkede bu tür yap?tlar, geni?letilmi? sözlükler olmaktan ileri gidememi?tir. diderot’nun ansiklopedisi, toplu bilgi vermekten çok, dinsel inançlara kar?? bilimlerin ö?retimini üstlenmi?ti, demek yans?z de?ildi, metafizikle ve skolastikle çarp???yordu..